4- بخشش ودعاطرح دوستى پايدار و پيوند و محبت در ميان افراد با ايمان به گونه اى ريخته مىشود كه هيچ چيز در آن، راهزن نباشد. در اين ميان يكى از حقوق دوستى، عفو و بخشش است يعنى اينكه در مقابل لغزشها و خطاهايى كه احياناً از جانب دوست مىبيند از خود گذشت نشان دهد.
انسان جايزالخطا است و مراتب عقل و ايمان در افراد متفاوت مىباشد. بعلاوه بشر به طور طبيعى در محاصرة صفاتى همچون غفلت، نسيان، سهو و به طور كلّى امور نفسانى است. از سوى ديگر قدرت مقابله با اين خصوصيات هم كه خدا در وجود بشر قرار داده متفاوت است.
از طرفى هيچ كس بدون عيب نيست و همان طور كه در حديث شريف آمده است «اگر به دنبال دوستى بىعيب باشى بدون دوست خواهى ماند» (103) لذا يك دوست با توجه به اين خصيصه هاى بشرى، بايد بخشش و سعة صدر داشته باشد.
هر گلى علّت و عيبى دارد گل بىعلت و بىعيب خداست
مهم آن است كه دوست در مقابل دوست خود ـ كه او را سرمايه اى عظيم براى زندگىاش مىداند ـ اگر احياناً لغزش و خلافى كه با اصول رفاقت سازگار نيست مشاهده نمود، با بزرگوارى از كنار آن بگذرد و رفاقت ديرينه و صميميت هميشگى را كه حاصل عمر هر دو است فداى يك لغزش ننمايد.
آنگاه اگر او متوجه خطاى خود شد و عذرخواهى نمود، زود از او راضى شو و خشم خود را فرو بر و مصداق
«وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ». (104)
مؤمنان خشم خود را فرو مىبرند.
باش و درس بزرگوارى و عظمت و گذشت را از حضرت يوسف بياموز كه وقتى برادران يوسف در كمال ذلت در مقابل آن جناب ايستاده و به خطاكارى خود اعتراف نمودند؛ يوسف (عليه السلام) فرمود:
«لا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ». (105)
امروز بر شما سرزنشى نيست؛ خدا شما را مىآمرزد و او مهربان ترين مهربانان است.
امّا اگر دوست تو متوجه خطاى خود نشد و عذرخواهى ننمود، كار او را حمل بر صحت نما و حسن ظن داشته باش كه شايد عذرى داشته و يا غفلت كرده و... در كنار آن هم خصلتهاى خوب او را در نظر بگير و متوجه باش كه اين دوستى به راحتى به دست نيامده كه بتوان به آسانى آن را از دست داد. گاه انسان بايد عمرى در طلب يك دوست شايسته باشد. پس بدان كه دوستى و رفاقت از دنيا برتر است.
شاعر عرب گويد:
خُذْ مِنْ خَليلِكَ ما صَفا دُونَ الَّذى فيهِ الْكَدَرِ * * * فَالْعُمْرُ أقْصَرُ مِنْ مُعاتَبَةِ الخَليلِ عَلَى الْعَثْرِ
از دوست صفات پسنديده و اخلاق پسنديدة او را بگير زيرا عمر كوتاه تر از آن است كه براثر لغزشهاى دوست، او را ملامت كنى.
آرى گذشت، خصلت زيبنده اى براى هر دوست است همان گونه كه در حديث شريف آمده است:
زَيْنُ الْمُصاحَبَةِ اَلْإِحْتِمال. (106)
تحمل لغزشهاى دوست، زينت دوستى است.
از پيامبر گرامى اسلام روايت شده:
إِذا كانَ يَوْمَ القِيامَةِ نادى مُنادٍ مَنْ كانَ أمْرُهُ عَلَى اللهِ فَلْيَدْخُلِ الْجَنَّةَ فَيُقالَ مَنْ ذَا الَّذى أمْرُهُ عَلَى اللهِ فَيُقالُ الْعافُونَ عِنْ النّاسِ فَيَدْخُلونَ الْجَنَّةَ بِغَيْر حِسابٍ. (107)
چون روز قيامت برپا شود منادى فرياد برآرد كه آنان كه كار خود را به خدا واگذار نموده اند وارد بهشت شوند! گفته مىشود كه آنان كيانند؟ در جواب گويند: كسانى كه در دنيا از خطاى مردم درمىگذشته اند. پس بىحساب وارد بهشت مىشوند.