تفسیر مجمع البيان
آشنايى با اين سوره به سوره ديگرى رسيديم. اين بار يكصد و نهمين سوره از سورهاى قرآن شريف. به شناسنامهاش مىنگريم تا پيش از آغاز ترجمه آياتش با حال و هواى آن آشنا گرديم. 1 - نام اين سوره در آغازين آيه اين سوره، خداى فرزانه روى سخن را به بنده برگزيدهاش محمد(ص) مىكند و به او فرمان مىدهد كه از خدايان ساخته و پرداخته شركگرايان و تاريكانديشان و باورهاى خرافى و پوچ و درد سرآفرين آنان اعلام برائت و بيزارى كند؛ چرا كه ميان توحيد و شرك، حق و باطل، نور و ظلمت، عدل و ظلم، آزادى و استبداد، مردمسالارى و زورمدارى، برابرى و تبعيض خواهى، رعايت حقوق خدا و خلق او با قانونشكنى و خودسرى و پايمال ساختن حقوق بشر مرزهايىاست روشن و خردمندانه كه در مورد آنها جاى سازش نيست. قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ... و نام اين سوره، «كافرون» به معنى «كفرگرايان» خوانده شده و از همان آيه نخست اقتباس شده است. اين سوره را، سوره «عبادت» نيز ناميدهاند، چرا كه پيامبر و مردم با ايمان را از سازش بر سر اصل و مبانى بنيادى مكتب هشدار مىدهد. 2 - فرودگاه آن به باور بيشتر مفسران و محدثان اين سوره در آغازين سالهاى بعثت در مكّه و در كنار خانه خدا بر زجاجه نورانى جان محمد فرود آمده است. امّا برخى نيز آن را مدنى مىدانند. 3 - شمار آيههاى آن اين سوره از 6 آيه، 26 واژه، و 94 حرف تشكيل شده است. 4 - پاداش تلاوت آن از پيامبر آوردهاند كه فرمود: من قرأ «قل يا ايهاالكافرون» فكانما قراء ربع القرآن...(321) كسى كه سوره «كافرون» را بخواند و در آن هنگام به خودسازى و خودشكوفايى بينديشد، بسان كسى است كه يك چهارم قرآن را خوانده است. شيطانهاى طغيانگر به بركت اين سوره از او دور مىگردند و از بلاى شرك و گمراهى و بيدادگرى پاك و از هول و هراس روز رستاخيز در امان خواهد بود. و نيز در روايتى آوردهاند كه به «جبير بن مطعم» فرمود: آيا دوستدارى هنگامى كه به سفر مىروى از نظر زاد و توشه از بهترين يارانت باشى؟ گفت: آرى پدر و مادرم به قربانت! فرمود: پس اين سورههاى پنچگانه را بخوان فاقرء هذه السّور الخمس... پرسيد: كدامين سورهها؟ فرمود: سورههاى «كافرون»، «نصر»، «اخلاص»، «فلق»، و سوره «ناس». و به ياد داشته باش كه هر كدام را با «بسم اللّه الرحمن الرحيم» آغاز نما.(322) نامبرده مىافزايد: من ثروت و سرمايه زيادى نداشتم و با كسانى كه خدا خواست همسفر و همراه شدم، و به لطف او از بلند همتترين و پرزاد و توشهترين آنها بودم تا از سفر باز آمدم.