2 - پاسخ به يك سؤ ال
در ايـنـجـا سـؤ الى مـطـرح اسـت و آن ايـنـكـه مـطـابـق ايـن آيـات انـسـان هـمـه اعـمـال خـود را در قيامت اعم از نيك و بد كوچك و بزرگ مى بيند، اين معنى چگونه با آيات احـبـاط و (تكفير) و (عفو) و (توبه ) سازگار است ؟ زيرا آيات (احباط) مى گـويـد: بـعـضـى از اعـمـال مـانـنـد كـفر تمام حسنات انسان را از بين مى برد لئن اشركت ليـحـبـطن عملك (زمر - 65) و طبق آيات (تكفير) گاهى (حسنات ) (سيئات ) را از بين مى برد ان الحسنات يذهبن السيئات (هود - 114).
و آيـات (عفو) و (توبه ) مى گويد: در سايه عفو الهى يا توبه كردن ، گناهان مـحـو مـى شـونـد، ايـن مـفـاهـيـم چـگـونـه بـا مـسـاءله مـشـاهـده تـمـام اعمال نيك و بد تطبيق مى كند؟
در پـاسـخ ايـن سـؤ ال بـايـد بـه يك نكته توجه كرد و آن اينكه : دو اصلى كه در آيات فـوق آمـده است كه مى گويد انسان هر ذره اى از كار نيك و بد را مى بيند به صورت يك قـانـون كـلى اسـت ، و مـيـدانـيـم هـر قـانون ممكن است استثناهائى داشته باشد، آيات عفو و توبه و حباط و تكفير در حقيقت به منزله استثناء است در اين قانون كلى .
پاسخ ديگر اينكه : در مورد احباط و تكفير در حقيقت موازنه و كسر
و انكسارى رخ مى دهد، و درست مانند مطالبات و بدهيها است كه از يكديگر كسر مى شود، هـنـگـامـى كـه انـسـان نـتـيـجـه ايـن مـوازنـه را مـى بـيـنـد در حـقـيـقـت تـمـام اعـمـال نيك و بد خود را ديده است ، همين سخن در مورد عفو و توبه نيز جارى است ، چرا كه عـفـو بـدون ليـاقـت و شـايـسـتـگـى صـورت نـمـى گـيـرد، و تـوبـه خـود نـيـز يـكـى از اعمال نيك است .