ایران یکباردر زمان جنگ با عراق ویکبار هم سال ۹۰ کشورهای غربی و آمریکا را تهدید به بستن تنگه هرمز کرده است.اخیرا در پی تهدید قطع خرید نفت ازطرف آمریکا نیز هشدار داده که صادرات نفت سایر کشورها نیز از منطقه قطع میشود و کارشناسان این سخن را اینگونه تعبیرکرده اند که در صورت لزوم ایران از گزینه بستن تنگه هرمز استفاده می کند.
الف)مشخصات جغرافیایی تنگه هرمز:
۱- تنگه هرمز دارای کارکرد اقتصادی، ارتباطی و نظامی در مقياس منطقه ای و جهانی است؛
۲- تنگه هرمزدر قلمرو آبهای سـرزمينی دو کـشور ايـران (در شـمال) و عمـان (در جنـوب) قـرارداردو کوتاهترين فاصله يا عرض آن از خط ساحل دو کشور ۹۰ کيلومتر، و از خـط مبـدأ دو کـشور (جنـوب جزيره لارک و شمال جزيره قوئين) ۳۸ کيلومتر (۲۰/۵ مايل دريايی) میباشد. يعنی کمتراز فاصـله مجمـوع عرض دريای سرزمينی دو کشور که ۲۴ مايل است. بنابراين دريای سرزمينی دوکشوردرداخل تنگـه هرمـز باهم تداخل دارند و طول منطقه تداخلی در حدود ۱۶ مايل دريايی میباشد؛
۳- از نظر حقوق بين الملل درياها، تنگـه هرمـز بـه دليـل ايـن کـه آبهـای منطقـه انحـصاری- اقتـصادی
خليج فارس را به آبهای آزاد اقيانوس هند متصل مینمايد، تنگه بين المللی محسوب می شودکه عبـور از آن
ترانزيتی است. بدين معنی که کشتیها، زيردريايیها وهواپيماهای تجاری و نظامی بـدون کسب اجازه از کشورهای ساحلی مادامي که مخل نظم و امنيت کشورهای ساحلی نبوده و تهديدی بـرای آنهـا محسوب نشود و عبور آنها پيوسته و سريع باشد می توانند از آن گذر نمايند و کشورهای ساحلی حـق تعليـق عبور آنها را ندارند. البته آنها میتوانند مسيرهای مشخصی را برای عبورکشتیها ازداخل تنگه تعيين نمايند؛
۴- مسير اصلی عبور کشتیها در تنگه هرمز از داخل طرح تفکيک تردد آن صورت میپذيرد کـه بـه تأييـد «آيمو» سازمان بينالمللی دريانوردی رسيده و در حال حاضر در قلمرو آب های سرزمينی کـشور عمـان و در شمال جزاير قوئين قرار دارد. علت مکانيابی آن در آنجا عمق مناسب و بيشتر، کوتـاهی مـسير وجريانـات
کشندی میباشد؛
۵- روزانه در حدود ۵۵ کشتی شامل نفتکشها وکشتیهـای تجـاری از تنگـه هرمـزعبـور نمـوده و حدوديک پنجم نفت مصرفی جهان را تأمين مینمايد؛
۶- تنگه هرمزمناسب ترين مسيرانتقال نفت وگازمنطقه خليج فارس به عنوان بزرگترين انبارانرژیهـای فـسيلی
به سراسر جهان میباشد. در حدود ۶۰ درصد منابع نفت و ۴۰ درصد منابع گاز جهان درمنطقه خلـيج فـارس قـرار
داردکه درنفت،عربستان سعودی اولين ودرگاز، ايران دومين (پس ازروسيه) در جهان میباشند؛
۷- از آنجائيکه نفت وگاز مهمترين منابع توليد انرژی در مصارف گوناگون میباشند بنابراين سرنوشـت کـشورهـای مصرف کننده وتوليدکننده نفت وگاز خليج فارس در حال و آينده عميقاً با تنگه هرمزپيوند میخورد؛
۸- اهميت استراتژيک تنگه هرمز عمدتاً تابعی از وابستگی کشورهای توليدکننده و مصرف کننده نفت و گـاز
و نيزعبور آن از تنگه هرمز میباشد. بنابراين چنانچه مسيرها، روشها و طـرحهـای جـايگزين، توسـعه يابـد
اهميت تنگه هرمزبه شدت کاهش خواهد يافت؛
۹- به دليل نگرانی کشورهای صادرکننده نفت خليج فـارس از امکـان انـسداد تنگـه هرمـز در اثـر منازعـات منطقه ای و فرامنطقه ای، از سالها پيش آنها طرحهای جايگزين انتقال نفت از طريق خطوط لوله را به دريای
مديترانه، دريای سرخ و دريای عمان آن هم با ظرفيت های بالا به اجراء گذاشته اند (به طور مشخص عربـستان سعودی، عراق و امارات متحده عربی). بدين ترتيب آنها سعی کردهاند وابستگی خود را به تنگه هرمز کـاهش دهند. اين پديده اهميت تنگه هرمزو نقش استراتژيک آنرا به چالش میکشد؛
۱۰-کشور ايران از حيث صادرات و واردات نفت وکالا بيشترين وابستگی رادر منطقـه بـه تنگـه هرمـزدارد .
بنابراين در صورت کاهش يا قطع وابستگی ساير کشورها به تنگه هرمز و مشروط بـه ايجـاد نـاامنی در آن از
سوی ديگران، کشور ايران آسيب پذيرترين آنهادر منطقه خواهد بود؛
۱۱-اقتدار و منزلت ژئوپليتيکی ايران در منطقه و جهان به دليل قرار داشتن بخش شمالی تنگـه اسـتراتژيک
هرمز در آبهای سرزمينی آن، تابع بقاء و توسعه وابستگی توليدکنندگان و مصرف کننـدگان نفـت و گـاز در
منطقه و جهان به تنگه هرمز میباشد. کاهش وابستگی آنها به تنگه هرمز يا قطع آن باعـث کـاهش اقتـدار و
منزلت ژئوپليتيک ايران میگردد. بنابراين منطق ژئوپليتيـک ايجـاب مـینمايـد کـه ايـران وابـستگی ديگـر کشورهای جهان به تنگه هرمز را يک سرمايه ژئوپليتيکی ملی در راستای منافع ملی و امنيت ملی خودبدانـد
و بر بقاء و توسعه وابستگی آنها به تنگه هرمز اصـرار بـورزد . از ايـن رو اسـتراتژی بهينـه بـرای ايـران، منطقـاً استراتژی تأمين امنيت عبوردر تنگه هرمزمی باشد.
منبع: حافظ نیا،تنگه هرمز ،کدام استراتژی بستن یا نبستن