تيمم
اسباب وجوب تيمم عينا عنان مواردى است كه موجب وجوب وضو غسل مى شود، و اين وجوب متوجه كسى است كه نتواند آن دو را انجام دهد. اين امر ممكن است به سبب يكى از علل زير باشد:
1- نبوده آب پس از جستجوى لازم .
2- وجود مانع در راه رسيدن به آب مانند وجود حيوان درنده يا مانعى باز دارنده .
3- احتياج شديد به آب موجود به سبب تشنگى خود او يا رفيقش .
4- اين كه آب موجود ملك غير باشد، و او جز به بهايى ظالمانه حاضر به فروش آن نشود.
5- دچار بيمارى يا زخمى است كه از رسيدن آب به بدنش بيم دارد.
در همه اين موارد بايد صبر كند تا وقت اداى فريضه فرا رسد، در آن هنگام بايد زمينى را كه روى آن خاك پاك نرم خالص غبار برانگيز باشد اختيار كند. نخست انگشترش را از انگشت خود جدا سازد، سپس در حالى كه انگشتانش را باز كرده ، و در دل مى گذراند كه براى تقرب به خدا تيمم مى كند با گفتن بسم الله دو كف دستها را بر زمين مى زند، و آنها را بر پيشانى و هر دو طرف پيشانى خود مى كشد، و احوط اين است كه ابروها را جزء پيشانى و هر دو طرف پيشانى خود مى كشد؛ سپس براى بار دوم دو كف دست را بر زمين مى زند، و با باطن دست چپ ظاهر دست راست را از مچ تا سرانگشتان و بالعكس مسح مى كند. و بنابر قول اصح اگر در مسح پيشانى و دو دست به يك ضربه اكتفا كند به شرط باقى بودن اثر خاك بر دستها او را كافى است . بعضى از علماى ما مسح تمامى صورت و دو دست را تا مرفق جايز دانسته و به رواياتى كه در اين باره از اهل بيت (ع ) رسيده است استناد كرده اند؛ عمل به اين راى مانعى ندارد جز اين كه ترك آن احوط است ، زيرا احتمال دارد صدور اين روايات براى تقيه بوده باشد.
اما آنچه در تيمم واجب مى باشد عبارت است از نيت ، زدن دستها بر زمين ، مسحهاى سه گانه ، ترتيب ، موالات ، پاك بودن خاك ، پاك بودن محلهاى مسح در صورت امكان .
اينها احكام اقسام سه گانه طهارت (وضو، غسل ، و تيمم ) و آداب آنها بود كه ذكر شد، و هر كس سالك راه آخرت باشد ناگزير است آنها را فرا گيرد و به كار بندد. مسائلى كه غير از اينهاست تنها در حالات فوق العاده مورد نياز مى باشد، كه بايد درباره آنها به كتب فقه مراجعه شود. اين مطلب را غزالى پس از بيان مسائلى نظير آنچه ما بيان كرده ايم ذكر كرده است .